หลายคนคงคุ้นกับคำว่า “ยานี้ให้กินก่อนอาหาร” หรือ “ยานี้กินหลังอาหารทันที” แต่เคยสงสัยไหมว่า ทำไมเวลาในการกินยาถึงสำคัญต่อสุขภาพขนาดนั้น

ความจริงคือ ช่วงเวลาที่เรารับประทานยา ไม่ว่าจะเป็น ก่อนอาหาร ระหว่างอาหาร หรือหลังอาหาร มีผลโดยตรงต่อการดูดซึมของยา ประสิทธิภาพในการรักษา และผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น

งานวิจัยด้าน “โครโนเทอราพี” หรือการศึกษาว่า นาฬิกาชีวิตของร่างกาย (body clock) ส่งผลต่อประสิทธิภาพของยาอย่างไร ก็ชี้ว่าเวลาที่เหมาะสมในการกินยายังขึ้นอยู่กับว่าเราเป็น “คนนอนเช้า” หรือ “คนนอนดึก” อีกด้วย

บทความนี้จะพาคุณไปรู้ว่า ควรกินยาเมื่อไหร่ถึงจะได้ผลดีที่สุด และกินผิดเวลาแล้วเกิดอะไรขึ้นได้บ้าง

ทำไมเวลาการกินยาถึงสำคัญ?

เมื่อเราทานอาหาร ระบบย่อยจะเริ่มทำงานทันที
สิ่งนี้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงหลายอย่าง เช่น

• ค่า pH ในกระเพาะเปลี่ยน

• การย่อยอาหารทำให้การเคลื่อนตัวของกระเพาะช้าลง

• ยาบางชนิดจับตัวกับแร่ธาตุในอาหารจนดูดซึมไม่ได้

• ยาบางตัวถูกย่อยสลายก่อนถึงลำไส้

เพราะฉะนั้น การกินยาผิดเวลา อาจทำให้ยา ออกฤทธิ์ได้น้อยลงหรือมากเกินไป รวมถึงเพิ่มความเสี่ยงของผลข้างเคียงด้วย

1) ยาที่ต้องกิน “ขณะท้องว่าง” – ก่อนอาหาร 30–60 นาที หรือหลังอาหาร 2–3 ชั่วโมง

ยากลุ่มนี้จะออกฤทธิ์ดีที่สุดเมื่อไม่มีอาหารขัดขวาง เพราะอาหารสามารถ

• ชะลอการดูดซึม

• ทำให้ยาแตกตัวผิดเวลา

• จับตัวกับยาและทำให้ร่างกายดูดซึมไม่ได้

ตัวอย่างยาสำคัญ

• ยารักษาโรคกระดูกพรุน (Bisphosphonates เช่น Alendronate)
จำเป็นต้องกินตอนท้องว่างด้วยน้ำเต็มแก้ว และต้องยืน/นั่งตรง 30 นาที เพราะ

• อาหาร โดยเฉพาะแคลเซียม สามารถ “ขัดขวางการดูดซึมแทบทั้งหมด”

• หากนอนราบเร็วเกินไป อาจระคายกระเพาะและกรดไหลย้อนรุนแรงได้

• ยาลดกรดโอเมพราโซล (Omeprazole)
ควรกิน ก่อนอาหาร 30 นาที เพื่อให้ยาเริ่มทำงานทันก่อนร่างกายผลิตกรดช่วงกินอาหาร
แต่หากเป็น “คนเป็นกรดไหลย้อนตอนกลางคืน” อาจกินก่อนมื้อเย็นแทน

• ยาไทรอยด์ (Levothyroxine)
ต้องกินตอนท้องว่าง และในเวลาเดิมทุกวัน เพราะการกินพร้อมอาหารอาจ

• ลดการดูดซึมลงมากถึง 60%

2) ยาที่ควรกิน “พร้อมอาหาร” – เพื่อถนอมกระเพาะและลดผลข้างเคียง

ยาบางตัวจะกัดกระเพาะอย่างมากถ้ากินตอนท้องว่าง เพราะอาหารช่วย

• ลดการระคายเคืองกระเพาะ

• ลดความเสี่ยงแผลในกระเพาะ

• ช่วยให้ร่างกายดูดซึมยาอย่างสม่ำเสมอมากขึ้น

ตัวอย่างสำคัญ

• ไอบูโพรเฟน (Ibuprofen)
เป็นยาที่คนใช้บ่อยมาก แต่ถ้ากินตอนท้องว่างเป็นประจำ อาจทำให้

• เยื่อบุกระเพาะถูกทำลาย

• เสี่ยงเลือดออกในกระเพาะ

• เสี่ยงลำไส้ติดเชื้อหรือ peritonitis ซึ่งอันตรายถึงชีวิตได้
  แพทย์จึงแนะนำให้กิน “หลังอาหารทันทีเสมอ”

• ยาต้านอักเสบนอกสเตียรอยด์ (NSAIDs อื่น ๆ)
กินพร้อมอาหารเพื่อลดโอกาสระคายเคืองกระเพาะ

3) ยาที่เหมาะกับการกิน “ก่อนนอน หรือหลังอาหารเย็น”

ยาบางตัวออกฤทธิ์ดีที่สุดในช่วงที่ร่างกายกำลังพัก
หรือในเวลาที่กระบวนการบางอย่างเกิดขึ้นมากที่สุด เช่น การสร้างคอเลสเตอรอลตอนกลางคืน

ตัวอย่างยาที่ต้องกินตอนเย็น

• สแตตินบางชนิด (Lovastatin หรือ short-acting statins)
ควรกินตอนกลางคืนเพราะ

• ตับสร้างคอเลสเตอรอลสูงสุดช่วงดึก

• ยาจึงออกฤทธิ์ได้ดีที่สุด

แต่สแตตินแบบออกฤทธิ์นาน เช่น Atorvastatin (Lipitor) สามารถกินเวลาไหนก็ได้

• ยาความดัน
งานวิจัยล่าสุดพบว่า

• “คนนอนเช้า” กินตอนเช้าจะได้ผลดี

• “คนนอนดึก” กินตอนเย็นจะได้ผลดีกว่า

แต่แพทย์มักให้กินก่อนนอนในช่วงเริ่มยา เพราะอาจมีอาการเวียนหัวจากการขยายหลอดเลือด

แล้วเราควรกินยาตอนไหนถึงจะดีที่สุด?

คำตอบคือ ขึ้นอยู่กับชนิดยา ชนิดอาหาร และนาฬิกาชีวิตของแต่ละคน
แต่กฎพื้นฐานมีดังนี้:

✔ ท้องว่างถ้าต้องการเพิ่มการดูดซึม

เช่น ยาไทรอยด์, bisphosphonates, omeprazole

✔ พร้อมอาหารหากยากัดกระเพาะ

เช่น ibuprofen และ NSAIDs อื่น ๆ

✔ ก่อนนอนสำหรับยาที่ต้องออกฤทธิ์ช่วงดึก

เช่น statins แบบออกฤทธิ์สั้น

✔ ยาความดันให้ยึดตาม “chronotype”

คนนอนเช้า = เช้า
คนนอนดึก = เย็น

อ้างอิง https://www.dailymail.co.uk