หนึ่งในคำถามสำคัญที่เกิดขึ้นหลังการหยุดยิงที่เปราะบางในฉนวนกาซาคือ ใครจะเป็นผู้ปกครองและฟื้นฟูพื้นที่แห่งนี้หลังสงคราม การหาคำตอบสำหรับคำถามนี้เป็นกุญแจสำคัญในการบรรลุข้อตกลงหยุดยิงถาวรและสร้างสันติภาพระยะยาวในภูมิภาค หากไม่มีแผนที่ได้รับการยอมรับจากทั้งอิสราเอลและฮามาส การยุติสงครามอย่างแท้จริงอาจเป็นเรื่องยาก
นับตั้งแต่การหยุดยิงเริ่มขึ้นในเดือนมกราคม อดีตประธานาธิบดีสหรัฐฯ โดนัลด์ ทรัมป์ ผู้นำฝ่ายค้านของอิสราเอล ยาอีร์ ลาปิด และอียิปต์ ต่างนำเสนอแนวทางสำหรับอนาคตของกาซา ซึ่งแต่ละแผนมีแนวคิดที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง และถูกวิพากษ์วิจารณ์ในระดับที่แตกต่างกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งแผนของทรัมป์ที่ถูกประณามไปทั่วโลก
Foreign Policy สื่อวิเคราะห์นโยบายต่างประเทศและภูมิรัฐศาสตร์ระดับโลก ได้วิเคราะห์แนวทางหลัก 3 ข้อที่กำลังแข่งขันกันในขณะนี้
แผนของโดนัลด์ ทรัมป์
- เรียกร้องให้ย้ายถิ่นฐานชาวปาเลสไตน์ทั้งหมดออกจากกาซาไปยังจอร์แดนและอียิปต์ โดยให้พวกเขาอาศัยอยู่ในชุมชนใหม่ที่ “สวยงาม” และ “ปลอดภัย”
- หากอียิปต์และจอร์แดนปฏิเสธ ทรัมป์ระบุว่าอาจพิจารณาตัดความช่วยเหลือแก่สองประเทศนี้
- สหรัฐฯ จะเข้าควบคุมกาซาโดยตรง รับผิดชอบการฟื้นฟูและเปลี่ยนพื้นที่ให้เป็น “ริเวียร่าของตะวันออกกลาง” สำหรับนักท่องเที่ยวทั่วโลก
- ทรัมป์เปิดโอกาสให้กองทัพสหรัฐฯ เข้าไปมีบทบาท แต่ต่อมาก็ถอนแนวคิดนี้ออกไป
อุปสรรคของแผนทรัมป์: แผนดังกล่าวได้รับเสียงสนับสนุนจากอิสราเอล แต่ถูกปฏิเสธอย่างรุนแรงจากผู้นำปาเลสไตน์และพันธมิตรอาหรับของสหรัฐฯ นักวิจารณ์หลายคนมองว่าเป็นการส่งเสริม “การล้างเผ่าพันธุ์” และขัดต่อกฎหมายระหว่างประเทศ ทรัมป์ยังเผชิญกับแรงกดดันจากซาอุดีอาระเบีย ซึ่งยืนยันว่าจะไม่ปรับความสัมพันธ์กับอิสราเอลหากไม่มีรัฐปาเลสไตน์
แผนของยาอีร์ ลาปิด
- ให้ “อียิปต์” รับหน้าที่ดูแลกิจการพลเรือนและความมั่นคงของกาซาเป็นเวลา 8-15 ปี
- จัดตั้งกองกำลังรักษาสันติภาพโดยอียิปต์ ประเทศในอ่าว และประชาคมระหว่างประเทศ เพื่อบริหารและฟื้นฟูกาซา
- ลดอาวุธของกาซาและวางรากฐานสำหรับการปกครองตนเองในอนาคต
- เพื่อจูงใจอียิปต์ ประชาคมโลกจะช่วยชำระหนี้ต่างประเทศของอียิปต์ที่มีมูลค่า 155 พันล้านดอลลาร์
- เปิดทางให้ปาเลสไตน์มีบทบาทในการบริหารกาซา โดยไม่บังคับให้ประชากรย้ายถิ่นฐาน
อุปสรรคของแผนลาปิด: แม้จะถูกนำเสนอในวอชิงตัน แต่ลาปิดยอมรับว่าไม่ได้หารือกับอียิปต์ก่อน อียิปต์ปฏิเสธแผนนี้อย่างเด็ดขาด ทำให้แนวทางนี้ไม่มีโอกาสเกิดขึ้นจริง
แผนของอียิปต์
- ประเทศอาหรับได้อนุมัติแผนมูลค่า 53 พันล้านดอลลาร์ของอียิปต์ เพื่อฟื้นฟูกาซาภายใน 5 ปี แบ่งเป็น 3 ระยะ
- ระยะแรก: เก็บกวาดซากปรักหักพังและระเบิดที่ยังไม่ระเบิด
- ระยะที่สองและสาม: ฟื้นฟูที่อยู่อาศัยและสร้างโครงสร้างพื้นฐานขนาดใหญ่
- สร้างสนามบิน ท่าเรือ และที่อยู่อาศัยหลายแสนหลัง
- ฮามาสจะมอบอำนาจให้คณะกรรมการเทคโนแครตบริหารกาซาชั่วคราว ก่อนส่งต่อให้รัฐบาลปาเลสไตน์ที่ปฏิรูปแล้ว
- ไม่บังคับให้ชาวปาเลสไตน์ออกจากพื้นที่ แต่จะสร้างที่พักชั่วคราวให้
- เสนอให้คณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติจัดตั้งกองกำลังรักษาสันติภาพในกาซาและเวสต์แบงก์
- อียิปต์และจอร์แดนจะฝึกกองกำลังตำรวจปาเลสไตน์
- สนับสนุนแนวทาง “สองรัฐ”
อุปสรรคของแผนอียิปต์: สหประชาชาติและสหภาพยุโรปสนับสนุนแผนนี้ แต่ถูกปฏิเสธโดยสหรัฐฯ และอิสราเอล เนื่องจากไม่มีข้อกำหนดให้ปลดอาวุธกลุ่มติดอาวุธ ฮามาสเองแม้จะเปิดรับแนวคิดการถอยจากการปกครอง แต่ปฏิเสธที่จะปลดอาวุธหากไม่มีการจัดตั้งรัฐปาเลสไตน์
อุปสรรคที่ทุกแผนต้องเผชิญ
ไม่มีแผนใดที่สามารถดำเนินการได้หากการหยุดยิงล่ม การต่อสู้ในกาซาอาจกลับมาปะทุ เนื่องจากอิสราเอลบล็อกความช่วยเหลือเพื่อกดดันฮามาสให้ยอมรับข้อเสนอของสหรัฐฯ ขณะที่ฮามาสกล่าวหาอิสราเอลว่าพยายามทำลายข้อตกลง
ในวันพุธที่ผ่านมา ทรัมป์ประกาศเตือนฮามาสให้ปล่อยตัวตัวประกัน “ตอนนี้” มิฉะนั้น “จบกัน” พร้อมให้คำมั่นว่าจะส่งอาวุธทุกอย่างที่อิสราเอลต้องการเพื่อล้มล้างฮามาส
ถึงแม้ฮามาสจะเสียหายหนักจากสงครามที่ดำเนินมากว่าปี แต่ยังคงไม่พ่ายแพ้อย่างเด็ดขาด การขจัดอิทธิพลของฮามาสยังคงเป็นปัญหาสำคัญสำหรับอิสราเอลและสหรัฐฯ
ปฏิบัติการทางทหารของอิสราเอลในเวสต์แบงก์ที่กำลังดำเนินอยู่ยิ่งซ้ำเติมสถานการณ์ ด้วยการทำให้ประชากรหลายหมื่นต้องพลัดถิ่นและสร้างความตึงเครียดเพิ่มเติม
อนาคตของกาซายังคงไม่แน่นอน และการแข่งขันระหว่างแผนการต่าง ๆ อาจเป็นตัวกำหนดทิศทางของภูมิภาคในอีกหลายปีข้างหน้า
